پزشکیان در عراق: مانور سیاسی یا سفر راهبردی

به گزارش اطلاع با ما ،سفر رئیس‌جمهور ایران سؤالاتی را در مورد آینده روابط عراق و ایران ایجاد می‌کند، از جمله اینکه آیا عراق در آستانه تغییرات اساسی و تعیین‌کننده است؟ مطالعه عوامل و متغیرها حاکی از آن است که تغییرات سیاسی و امنیتی عراق بر روابط این کشور با ایران تأثیری نخواهد داشت. روابط دو کشور پیوند تنگاتنگی دارد و فراتر از تحولات سیاسی و شرایط داخلی و خارجی است و سطوح و نقش‌های این روابط عمیق‌تر خواهد شد؛ به‌ویژه با توجه به تغییرات عمده‌ای که در منطقه رخ می‌دهد و نیاز دو کشور به روابط استراتژیک و امنیتی را افزایش می‌دهد.

 دلایل انتخاب عراق به‌عنوان اولین مقصد

سفر مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور ایران به عراق مرتبط با سفری است که برای سلف وی ابراهیم رئیسی برنامه‌ریزی‌شده بود و نشان‌دهنده اهمیت روابط دو کشور و پرونده‌های امنیتی، اقتصادی و سیاسی مشترک میان آنهاست. بااین‌حال با توجه به‌ پیش‌بینی واکنش ایران به ترور اسماعیل هنیه شرایط امنیتی بر دستور کار این کشور حاکم است؛ به‌ویژه که ایران آذربایجان و اقلیم کردستان را میدان اصلی فعالیت سرویس‌های اطلاعاتی اسرائیل علیه خود می‌داند. علاوه‌براین؛ این بازدید حاوی پیام‌ها و مفاهیم بسیاری است که می‌توان آن‌ها را برجسته کرد:

1️ارسال پیام به آمریکا و اسرائیل در خصوص منافع حیاتی و راهبردی ایران در عراق و اولویت بخشیدن به ترتیبات امنیتی و دفاعی ایران در مرحله پسا جنگ غزه.

این سفر منعکس‌کننده افزایش نفوذ ایران در عراق و اوج دخالت در امور داخلی این کشور است؛ دلیل آن را هم با مقایسه کردن سفر پزشکیان با سفر اردوغان به عراق و عدم بازدید وی از بصره علی‌رغم اهمیت این شهر در پروژه جاده توسعه برای ترکیه، می‌توان یافت.
این سفر تعهد ایران به حمایت از نیروهای نیابتی خود در عراق را تائید می‌کند. به نظر می‌رسد که روند جنگ در نوار غزه و درگیر شدن گروه‌های مسلح عراقی در آن به‌عنوان یک جبهه فرعی، تهران را بر آن داشته است که همه انواع حمایت‌ها مادی و معنوی را از این گروه‌ها انجام دهد.
ارتقای همکاری اقتصادی بین دو کشور: با توجه به اینکه اقتصاد یکی از اهداف دولت پزشکیان است عراق اولین دروازه دستیابی به این هدف تلقی می‌شود.
پرونده پول‌های بلوکه‌شده به ارزش ۱۱ میلیارد دلار یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که در دستور کار این سفر بود.

 عراق و بازی در وقت اضافه

برای عراق، این سفر ممکن است چالشی برای دولت نخست وزیر محمد السودانی باشد به خصوص که دولت عراق دائماً به چتر پارلمانی نیروهای ائتلاف نیاز دارد و برخی از نیروهای حامی آن، متحدان سنتی تهران محسوب می شوند. این امر به ویژه در موضوعات زیر در ملاحظات دولت وارد می‌شود:

 جدول زمان‌بندی خروج نیروهای آمریکایی

خروج نیروهای آمریکایی از عراق یکی از اولویت‌دارترین موضوعات ایران است. به‌احتمال‌زیاد قبل از سفر پزشکیان، دولت عراق دراین‌باره پیش‌دستی کرده و اعلام کرده است که خروج نیروهای آمریکایی تا سال ۲۰۲۶ طول می‌کشد. شاید چنین اظهارنظرهایی برای کاهش فشار ایران و متحدانش در عراق بر دولت باشد اما این امر بر روند روابط با آمریکا سایه افکنده و ممکن است که روابط عراق و دولت آتی آمریکا در بهترین شرایط خود نباشد.

پرونده گروه‌های مخالف کرد در مرز ایران

موضوع گروه‌های مخالف کرد که در مناطق مرزی با ایران مستقر هستند، یکی از موضوعات حساس در روابط دوجانبه محسوب می‌شود و عراق در اواخر سپتامبر ۲۰۲۳ توافقنامه امنیتی با ایران امضا کرد که بر اساس آن مقرهای گروه‌های مخالف کرد مستقر در مرز تخلیه شد. با توجه به اهمیت این پرونده، ساعاتی پیش از سفر پزشکیان، مشاور امنیت ملی عراق از برنامه‌های عراق برای اسکان مخالفان کرد ایرانی در کشور ثالث با هماهنگی سازمان ملل متحد برای حل این پرونده خبر داد.

 نقش میانجیگری عراق

عراق نقشی محوری در انتقال پیام‌های میانجیگری و کاهش تنش بین کشورها و بازیگران مختلف منطقه ایفا می‌کند، همان‌طور که پیش‌ازاین در کاهش تنش بین آمریکا و ایران نقش داشت و در حال حاضر نیز نقش میانجی بین ترکیه و سوریه را ایفا می‌کند. دولت سودانی نیز قبلاً در سال ۲۰۲۳ از یک نشست بین هیئت‌های دیپلماتیک ایران و مصر میزبانی کرده بود.