مهمترین مسئله اقتصاد ایران

به گزارش اطلاع با ما، مهمترین مسئله اقتصاد ایران: محمود اولاد-  اگر از من بپرسند مهمترین مسئله اقتصاد ایران چیست؟ جوابم کسری بودجه، بحران انرژی، بحران صندوق‌های بازنشستگی، بحران آب، بحران مدیریت و حتی فساد و رانت و ده‌ها و صدها بحران مختلف دیگر نیست! جوابم این خواهد بود که بزرگترین مسئله اقتصاد ایران پیشی گرفتن روند فرسودگی بر سرمایه‌گذاری است!

فرض کنید فردی در معرض آسیب سختی قرار دارد. مثلا پتکی بزرگ که به صورت پاندولی حرکت می‌کند، چندین بار به سر فرد خورده است. سر شکسته و به شدت در حال خون‌ریزی است. فرد با سرعت در حال از دست دادن خون است و علائم حیاتی هر لحظه وخیم‌تر می‌شود. علیرغم این شرایط، پتک با حرکت پاندولی، مدام به سر او می‌خورد. متخصصین جمع شده‌اند. عده‌ای می‌گویند باید سریع به این فرد خون تزریق کنیم. گروهی می‌گویند نه فورا باید دست به جراحی شویم و سر شکسته را بخیه بزنیم و مانع از خون‌ریزی شویم. عده‌ای می‌گویند به حدی خون از دست داده که از دست کسی کاری بر نمی‌آید. به حال خودش بگذارید تا تمام شود! در این میان، گروهی می‌گویند ابتدا باید آن فرد را از جلوی پتک کنار بکشیم! تا زمانی که مقابل پتک قرار دارد، این اقدامات تأثیری نخواهد داشت. شما نمی‌توانید تا ابد خون تأمین کنید و تزریق کنید! نمی‌توانید جراحی کرده و جلوی خون‌ریزی را بگیرید چون با پتک‌های بعدی، مجددا خون‌ریزی شروع می‌شود. جالب این است که در پاسخ این گروه گفته می‌شود دیگر آن پتک‌ها اثرش را کرده! خوردن مجدد پتک به سری که قبلا شکسته، تأثیری ندارد که فکرش باشیم! ما باید سریع بدون توجه به آن پتک، خون تزریق کنیم یا جراحی را انجام دهیم.

این حکایت اقتصاد ایران است. قاعده پیشگیری، سپس کنترل، سپس درمان به ما می‌گوید باید ابتدا از ادامه ضربه خوردن اقتصاد جلوگیری کرد. سپس به کنترل بحران‌ها پرداخت و در نهایت به درمان و جراحی اقدام کرد.

وجود بحران‌های مختلف، مسئله اصلی نیست. مسئله اصلی این است که به دلیل پیشی گرفتن فرسودگی از سرمایه‌گذاری، روز به روز بحران‌ها بیشتر و بیشتر می‌شوند. گویی پتک‌های جدیدی برخورد می‌کند و خون‌ریزی تشدید می‌شود. بدتر اینکه، حالا به دلیل فشارهای وارده بر اعضای بدن، رگ‌های بیشتری در حال ترکیدن و خون‌ریزی هستند در حالی که در مقابل پتک و ضربه مستقیم هم قرار ندارند! در واقع، گویی فرآیند تخریب رگ‌ها و بافت‌ها بعد از چند ضربه به صورت پیوسه به هم منتقل می‌شوند و تخریب‌های بیشتر رخ می‌دهد.

اگر بحران انرژی داریم، بحران مهم‌تر این است که به دلیل فرسودگی پالایشگاه‌ها و تأسیسات استخراج، پالایش و تولید و انتقال انرزی، تولید روز به روز کاهش می‌یابد. گفته می‌شود هر سال 5 درصد از ظرفیت تولید پارس جنوبی که تأمین کننده نزدیک به سه چهارم گاز مصرفی است، کاهش می‌یابد.

در بخش حمل و نقل دو سوم هواپیماها زمین‌گیر شده‌اند. عمر ناوگان جاده‌ای افزایش یافته و کارائی آن به شدت کاهش یافته و البته هزینه‌های آن افزایش یافته‌است. مصرف انرژی ناوگان به دلیل فرسودگی در حال افزایش است. وضعیت حمل و نقل ریلی هم کمتر از این نیست. در تولید و صنایع هم، وضعیت مناسبی از نظر فرسودگی ماشین‌آلات و افت شدید بهره‌وری نداریم. بقیه بخش‌ها هم به صورت سلسله وار و وابسته به هم، همین شرایط را در حال تجربه هستند. توان پرداخت مالیات در حال کاهش است. اینجا قطعا زورمان به 1 صدک اول نمی‌رسد! ادای عدالت مالیاتی در آوردن هم بی‌فایده است چون در نهایت مشمول آنها نمی‌شود. بقیه 99 صدک که فاصله بسیاری با آن صدک اول دارند، توان پرداخت مالیات را از دست می‌دهند. وقتی مردم، بسیاری از درمان‌های خود را پیگیری نمی‌کنند و گردشگر درمان هم نیست، پزشکان هم درآمدی نخواهند داشت که نجومی باشد و بتوان انگشت اتهام به سوی آنها دراز کرد. بقیه هم همین هستند. در مقابل، هزینه‌های دولت در حال افزایش است. به هرحال، دولت ناچار است مدام خون جدید تأمین کند و به این فرد مقابل پتک تزریق کند که سرپا بماند! باید جوری پرداخت یارانه، مستمری بازنشستگان، حقوق کارمندان، مطالبات پیمانکاران و … را بپردازد که حداقل بحران خیابانی شکل نگیرد! این شرایط، بدین معنی است که اگر امروز  17 هزار مگاوات کمبود برق داریم، سال بعد بیش از 20 هزار مگاوات خواهد بود. اگر امروز کمبود گاز داریم، سال بعد بیشتر خواهد بود.

در شرایط بحرانی که منابع به شدت در حال کاهش است، رقابت‌های ناسالم بین بخش‌ها برای بقا شکل می‌گیرد. هرکسی می‌خواهد بخش بیشتری از منابع در حال از بین رفتن را به سمت خود بکشد! هرچه منابع به دلیل فرسودگی بیشتر و از دسترس خارج شدن، کمتر شوند، شدت رقابت ناسالم برای در اختیار گرفتن آن منبع کمیاب بیشتر می‌شود. اقتصاد وارد جریان غارت …