عباس عراقچی و سیاست خارجی دولت چهاردهم

به گزارش اطلاع با ما  عباس عراقچی و سیاست خارجی دولت چهاردهم- امروز جلسه رای اعتماد به وزرای پیشنهادی دولت چهاردهم انجام شد و عباس عراقچی گزینه پیشنهادی برای وزرات امور خارجه با رای نسبتاً بالایی (۲۴۷ از ۲۸۸)، اعتماد نمایندگان مجلس را کسب کرد تا سکان هدایت دیپلماسی جمهوری اسلامی را به دست بگیرد.

عراقچی فارغ‌التحصیل کارشناسی روابط بین الملل از دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه، کارشناسی ارشد علوم سیاسی از دانشگاه آزاد اسلامی و دکتری اندیشه‌های سیاسی از دانشگاه کنت انگلستان است. او از سال ۱۳۶۷ وارد وزارت امور خارجه ایران شد. سفیر ایران در فنلاند (۱۳۷۸-۱۳۸۲)، رئیس اداره اول اروپای غربی وزارت خارجه (۱۳۸۲)، معاون حقوقی و امور بین‌المللی وزارت خارجه (۱۳۸۴-۱۳۸۶) و (۱۳۹۲-۱۳۹۶)، سفیر ایران در ژاپن (۱۳۸۶-۱۳۹۰)، سخنگوی وزارت امور خارجه (۱۳۹۲)، عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران از مهر ۱۳۹۲ و معاون سیاسی وزارت خارجه از بهمن ۱۳۹۶ تا پایان دولت دوم روحانی و مسئول مذاکرات احیای برجام در سال پایانی آن دوره مسئولیت‌هایی بوده است که عراقچی در اختیار داشته است.

سخنان عراقچی در مجلس و پیش از آن نشان می‌دهد او در اکثر حوزه‌های سیاست خارجی معتقد به نگاهی کم‌و‌بیش واقع‌گرا و قدرت محور است. اما نقش او در مذاکرات برجامی و نوع دفاع وی از این توافق نشان‌دهنده یک تناقض بزرگ با چنین نگاهی است. این تناقض را می‌توان با توصیف او به عنوان «یک رئالیست مدافع برجام» بیان کرد. اولویت‌بندی او از سه‌گانه «ثروت، قدرت و منزلت» نیز حاکی از فاصله داشتن وی با مفروضات رئالیستی است.

چنین تناقضی را شاید بتوان با تاثیر مکتب کپنهاگ که عناصر معنایی و سازه‌انگارانه را با عناصر مورد تاکید رئالیست‌ها ادغام می‌کند توضیح داد. در واقع عراقچی مانند ظریف به نظر می‌رسد از این مکتب فکری بسیار متاثر است. بر همین اساس است که او یکی از سه فایده برجام را «از بین رفتن پروژه امنیتی‌سازی و معرفی ایران به عنوان یک تهدید برای جهان» بیان می‌کند که یک فرایند گفتمانی محسوب می‌شود.

با چنین سابقه و دیدگاهی می‌توان انتظار داشت سیاست خارجی دولت چهاردهم تحت هدایت عراقچی گرایش بیشتری به غرب و کشورهای اروپایی پیدا کند؛ با این حال به نظر می‌رسد تجربه برجام و رفتار کشورهای غربی در این رابطه، عراقچی را نسبت به قبل محتاط‌تر کرده باشد.

عراقچی در مسند وزیر امور خارجه با چالش‌های زیادی دست و پنجه نرم خواهد کرد. در این میان سه چالش برجسته‌تر به نظر می‌رسد؛ نخستین چالش پر کردن جای شهید امیرعبداللهیان به عنوان «وزیر خارجه محور مقاومت» در گیرودار جنگ غزه و امکان گسترش آن است. این درحالی است که برخلاف امیرعبداللیهان که تخصص او حوزه غرب آسیا بود عراقچی کمتر درگیر مسائل منطقه بوده است و این امر کار او را دشوار می‌سازد. چالش مهم دیگر نزدیک شدن به زمان انقضای مکانیسم «اسنپ بک» برجام و حفاظت از تنها کارکرد باقی‌مانده برجام است. چالش مهم‌تر اما موقعیت‌یابی درست برای ایفای نقش فعال و موثر جمهوری اسلامی ایران در یک دوره گذار و گسست در عناصر سیستمی نظم بین‌الملل است.