سند جامع راهبردی ایران و روسیه: هم‌افزایی دوجانبه و ابهام تاکتیکی

به گزارش اطلاع با ما  به نقل از اندیشکده تهران، سند جامع راهبردی ایران و روسیه: روسای‌جمهور روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان، پس از مذاکرات در مسکو، در ۱۷ ژانویه ‌‏۲۰۲۵، توافقنامه مشارکت جامع راهبردی دوجانبه را که شامل یک مقدمه و ۴۷ ماده است امضا کردند. ‏این پرسش مطرح است که انعقاد چنین قراردادی چند روز قبل از تحلیف دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات ‏متحده چه معنایی می‌تواند برای تهران و مسکو به لحاظ ژئوپولیتیکی، اقتصادی و راهبردی داشته باشد؟

اگرچه مقامات ایران و روسیه ارتباط میان زمان انعقاد توافقنامه راهبردی جامع ۲۰ ساله و روی کار آمدن ‏ترامپ را رد کردند، اما به نظر می‌ر‌سد دو کشور با آگاهی از این موضوع به دنبال تثبیت روابط خود در برابر ‏سیاست‌های تقابلی ایالات متحده در آینده هستند. ‏

این توافقنامه به لحاظ نظامی امنیتی به نظر می‌رسد دارای یک ابهام تاکتیکی است؛ برخلاف توافق جامع روسیه و کره شمالی در سال ۲۰۲۴، این توافق حاوی بندی نیست که ‏اگر یکی از طرفین مورد حمله مسلحانه قرار گیرد طرف مقابل فوراً کمک‌های نظامی و غیره را ارائه خواهد کرد. در مقابل در ماده ۳ این توافق، مسکو و تهران مکانیسم کاری متفاوتی را تعیین کرده‌اند: اگر یکی از طرفین «در معرض تجاوز ‏باشد»، طرف دیگر «نباید هیچ گونه کمک نظامی یا دیگر کمکی به متجاوز که به ادامه تجاوز کمک می‌کند ‏ارائه کند»‌‏. در واقع نه مسکو و نه تهران نمی‌خواهند در ماجراجویی‌های نظامی یکدیگر شرکت کنند.

مطابق این توافقنامه هر دو کشور متعهد به مخالفت با تحریم‌های غیرقانونی فراسرزمینی، از جمله تحریم‌های ‏ثانویه ایالات متحده، و حمایت از یکدیگر در مجامع بین‌المللی خواهند بود. بااین‌حال، با توجه به عضویت ‏روسیه در شورای امنیت و مواضع این کشور در قبال رژیم منع اشاعه هسته‌ای، در صورت بازگرداندن ‏تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل، این بند ممکن است با چالش‌هایی مواجه شود.‏

به نظر می‌رسد همه چیز‎ ‎در حوزه نظامی و امنیتی همان‌طور که بود باقی می‌ماند. اما در حوزه اقتصادی و همکاری‌های ‏دوجانبه به نظر می‌رسد این توافقنامه می‌تواند چشم‌انداز جدیدی از گسترش در روابط دو کشور ایجاد کند. ‏