الکترونیکی‌شدن قراردادهای شغلی؛ گامی به‌سوی شفافیت یا بوروکراسی جدید؟

به گزارش اطلاع با ما  الکترونیکی‌شدن قراردادهای شغلی-موضوع قراردادهای کاری و مشکلات پیرامون آن یکی از مسائل حساس در روابط کار در ایران است. با وجود تأکید قانون کار بر لزوم تنظیم قراردادهای شغلی در قالب کتبی و در چهار نسخه، همچنان شاهد رواج قراردادهای موقت، شفاهی و حتی قراردادهای سفیدامضاء هستیم. در ادامه، به تحلیل این مسائل و بررسی سامانه الکترونیکی جدید ثبت قراردادهای کاری پرداخته می‌شود:

1. ضرورت تنظیم قراردادهای شغلی کتبی و قانونی

طبق ماده 10 قانون کار، تنظیم قرارداد در 4 نسخه (برای کارگر، کارفرما، اداره کار و بایگانی) لازم است. این قانون برای شفاف‌سازی حقوق و تعهدات دو طرف قرارداد طراحی شده و باید از مسائل ناشی از نبود قرارداد کتبی یا قراردادهای موقت جلوگیری کند. با این وجود، درصد زیادی از کارگران با قراردادهای موقت و حتی شفاهی کار می‌کنند، که به‌دلیل نبود سند رسمی، حقوق و امنیت شغلی آنها را به‌خطر می‌اندازد.

2. راه‌اندازی سامانه الکترونیکی ثبت قرارداد کار

در تیرماه سال جاری، معاون روابط کار از راه‌اندازی سامانه الکترونیکی برای ثبت قراردادهای کاری خبر داد. هدف از این سامانه، شفافیت و کاهش مشکلات مربوط به قراردادهای سفیدامضاء و یا قراردادهای غیرمستند بود. کارفرمایان می‌توانند با ورود به سامانه و ثبت مشخصات، جزئیات قرارداد و دستمزد، رابطه شغلی را رسمی کنند. با این حال، این سامانه فعلاً به‌صورت الزامی برای کارفرمایان نیست و از سوی برخی کارگران به‌دلیل بوروکراسی اضافی و کندی عملکرد، مورد انتقاد قرار گرفته است.

3. چالش‌های سامانه ثبت قرارداد و نارضایتی کارگران

بر اساس گزارش‌های غیررسمی و نظر برخی کارگران، سامانه جدید هنوز نتوانسته است اهداف اصلی خود را به‌طور کامل برآورده کند. مشکلاتی از جمله قطعی‌های مکرر، عدم دسترسی نمایندگان کارگری به سامانه و نبود نظارت کافی بر ثبت قراردادها از جمله مسائلی است که کارگران با آن مواجه‌اند. همچنین الزام قانونی جدی برای کارفرمایان جهت ثبت قراردادها وجود ندارد، که این موضوع باعث شده است کارفرمایان در برخی موارد از ثبت قراردادهای کارگران خودداری کنند.

4. تأثیر قراردادهای موقت بر امنیت شغلی کارگران

گزارش‌ها نشان می‌دهد که حدود 95 درصد از قراردادهای شغلی در ایران موقت هستند. این مسئله عواقبی جدی دارد، زیرا قراردادهای موقت باعث کاهش امنیت شغلی کارگران شده و امکان اخراج بدون تعهد به پرداخت مزایای قانونی را برای کارفرمایان فراهم می‌کند. از طرفی، بسیاری از کارگران بدون قرارداد یا با قراردادهای سفید امضاء کار می‌کنند که از نظر حقوقی و قانونی در مواقع بروز اختلاف، آنها را دچار چالش می‌کند.

5. پیشنهادات برای بهبود وضعیت قراردادهای شغلی

دبیرکل کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران بر این باور است که اگر مواد 7 و 10 قانون کار به‌طور جدی اجرا شود، بسیاری از مشکلات مرتبط با قراردادهای کاری رفع خواهد شد. مکتوب و مشخص‌سازی قراردادها در 4 نسخه می‌تواند باعث شفافیت حقوق و تعهدات شود و از بروز اختلافات و تشکیل پرونده‌های شکایت جلوگیری کند. همچنین نیاز به الگوریتمی در سامانه ثبت قرارداد وجود دارد که بتواند هدف اصلی آن را، یعنی افزایش امنیت شغلی کارگران، محقق کند.

نتیجه‌گیری

به‌طور کلی، الکترونیکی‌شدن قراردادهای کاری می‌تواند گامی مثبت در جهت شفافیت روابط کار و کاهش سوءاستفاده‌ها باشد. با این حال، سامانه جدید ثبت قرارداد نیاز به بهبود و افزایش نظارت دارد تا به یک ابزار مؤثر تبدیل شود. همچنین اجرای دقیق قوانین کار، الزام کارفرمایان به تنظیم قراردادهای کتبی و نظارت دقیق‌تر از سوی ادارات کار می‌تواند به بهبود وضعیت قراردادهای کاری و ایجاد امنیت شغلی بیشتر برای کارگران کمک کند.